" Στ΄ Φαρμάκ΄ "

               




Γράφει ο Βασίλειος Χ. Φαρμάκης
 Καφεπώλης-Χοροδιδάσκαλος 
          Π.Σ. Χαροκοπίου 

       Το Χαροκόπι, λόγω της μορφολογίας του εδάφους επί του οποίου αναπτύχθηκε, είναι σημείο αναφοράς για την ευρύτερη περιοχή· όχι μόνο των χωριών των Τζουμέρκων -απ΄όπου έλκουν την καταγωγή τους οι Χαροκοπίτες - αλλά και των γύρω χωριών του κάμπου. Είναι χωριό κτισμένο σε αμφιθεατρικά στη μόνη δίοδο προς τον Άραχθο ποταμό και τα Βόρεια Τζουμέρκα. Η θέση του αυτή έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση, εξέλιξη και ανάπτυξη του οικισμού. 

  Η διέλευση των ταξιδιωτών από και προς τα Ιωάννινα είχε και έχει απαραίτητη στάση στο χωριό της βρύσης του Χαροκοπίου. Η κίνηση αυτή δημιούργησε τις απαραίτητες προϋποθέσεις για την ίδρυση τριών χανιών (χάνι= πανδοχείο, από την τουρκική λέξη hum) εντός των ορίων του οικισμού, όπου θα έβρισκαν ανάπαυση και φαγητό οι ταξιδιώτες, οι αγωγιάτες και τα ζώα τους.

Ακόμη, σταθμός για κάθε ταξιδιώτη, εκτός από τα χάνια του χωριού, ήταν και τα καφενεία. Ένα τέτοιο  ήταν και το καφενείο του "Φαρμάκη" ή του "Κίτσιο Γιαννούλα". Ο Χρήστος Φαρμάκης (προπάππος μου) το 1947, όπως αναφέρει η υπέρθυρη επιγραφή, έχτισε στην ανατολική πλευρά του σπιτιού του στην  Αράθερ΄ ένα ισόγειο οικοδόμημα για να το χρησιμοποιήσει ως καφενείο και παντοπωλείο. Η κίνηση του συγκεκριμένου καφεπαντοπωλείου σε συνδυασμό με τα παρακείμενα κτίρια της οικογένειας Φαρμάκη έκανε πολλούς χωριανούς νεότερους στην ηλικία - γεννημένους μετά το 1950 - να πιστεύουν ότι λειτουργούσε ως χάνι. Αυτή είναι μια εσφαλμένη και αναληθής άποψη.

 Το καφενείο βρίσκεται πάνω στην επαρχιακή οδό Ιωαννίνων- Πετροβουνίου, στο νοτιοανατολικό άκρο του οικισμού του Χαροκοπίου. Έτσι, λόγω της θέσης του συγκέντρωνε πάντοτε πολύ κόσμο, κυρίως περαστικούς-ταξιδιώτες που σταματούσαν για να πιουν ένα καφέ με κρύο νερό και λουκούμι ή κανά τσίπουρο, να ανταλλάξουν καμιά κουβέντα και να συνεχίσουν το ταξίδι. Γι΄ αυτό και παρανοήθηκε η χρήση του. Οι θαμώνες του καφενείου και τα ζώα τους που βρίσκονταν τριγύρω από το στάβλο έδωσαν την εντύπωση σε μερικούς ότι διανυκτέρευαν εκεί.

Επίσης, την άποψη αυτή μπορεί και να επηρέασε η μορφή του οικοδομικού συγκροτήματος, καθώς είναι εκτεταμένο και επιβλητικό. Ο κυρίως όγκος του οικοδομήματος είναι χτισμένος με νοτιοανατολική έκθεση και έχει μορφή εγγεγραμμένου, αντεστραμμένου "Γ" και αποτελείται από ένα δίπατο κτίσμα με ισόγεια προέκταση. Το δίπατο κτίσμα είναι το σπίτι της οικογένειας Φαρμάκη, ενώ η προέκταση είναι το καφενείο. Νοτιοδυτικά του οικήματος βρίσκεται το μαγειρείο ή μαγειρειό διατηρώντας μέχρι σήμερα αναλλοίωτη τη μορφή του. Είναι δείγμα εξαιρετικής μαστορικής τέχνης και αποτελεί ένα από τα λίγα καλά σωζόμενα μέχρι τις μέρες μας.

       Το μαγειρειό είναι ο πρόδρομος του σημερινού χώρου που εντάχθηκε στα σπίτια με την ονομασία "κουζίνα" και ήταν απαραίτητο  για την κάλυψη των αναγκών της οικογένειας. Η κατασκευή του μαγειρειού εκτός της οικίας ήταν αναγκαστική λύση για όλες της οικείες, τα καφενεία και τα χάνια, καθώς αποφεύγονταν οι δυσάρεστες συνέπειες του μαγειρέματος στη φωτιά του ξύλου (κάπνα, γάνες κ.α.), είτε αυτό ήταν κατσαρόλα στην πυροστιά της γωνιάς είτε η γάστρα.

    Στο βόρειο μέρος του καφενείου, σε απόσταση πέντε μέτρων από το κεντρικό οικοδόμημα, είναι χτισμένος ο στάβλος ή αλλιώς αχούρι. Κι αυτό πετρόκτιστο, όπως τα υπόλοιπα κτίρια, ξερολιθιά, ισόγειο, ιδιαίτερα χαμηλό και επίμηκες με είσοδο από τα δυτικά, η πλακοστέγη του αντικαταστάθηκε τα τελευταία χρόνια από μεταλλικά φύλλα (τσίγκο) για την προστασία από τις καιρικές συνθήκες.  

       Ξερολιθιά, επίσης, είναι και η πρόσοψη του καφενείου με πέτρα σκαλιστή χτισμένη "αράδα", όπως λέγεται στη μαστορική τέχνη. Χαρακτηριστική οικοδομική λεπτομέρεια της πρόσοψης του κτιρίου είναι οι τρεις προεξέχοντες λίθοι στο άνω μέρος της πόρτας και των παραθύρων. Ενώ η στέγη του κεντρικού κτιρίου αντικαταστάθηκε πρόσφατα από κεραμοσκεπή για την διασφάλιση της στεγανότητας. Το σπίτι είναι δίπατο και στεγασμένο κι αυτό σήμερα με κεραμοσκεπή. Κάτω είναι το κατώι και πάνω τρία δωμάτια, όπως κάθε σπίτι εκείνης της εποχής. Στην ξύλινη δίφυλλη πόρτα του σπιτιού σε οδηγεί μια πετρόκτιστη διπλή σκάλα που δημιουργεί τον προθάλαμο της εισόδου του υπογείου-κατάωι. 

    Τέλος, πρέπει να αναφερθεί ότι το ο χώρος του καφεπαντοπωλείου χρησιμοποιήθηκε από δασκάλους της περιοχής, όπως ο Γιώργο Γούλας, σαν διδασκαλείο για βοηθούν αδύναμους μαθητές, σαν τα σημερινά φροντιστήρια. Σήμερα το σπίτι με το καφενείο και τα γύρω οικοδομήματα δεν χρησιμοποιούνται, διατηρούνται σε καλή κατάσταση και αποτελούν κόσμημα για το Χαροκόπι, καθώς βρίσκονται στην είσοδό του από τα Τζουμέρκα.